اشعه فرابنفش (Ultraviolet) یا به اختصار UV، موجی است در گستره امواج الکترومغناطیسی با طول موجی در محدوده ۱۰ تا ۴۰۰ نانومتر که کوتاه‌تر از نور مرئی و بلندتر از پرتو ایکس است. به بیانی دیگر انرژی آن کمتر از پرتو ایکس، ولی بیشتر از نور مرئی است. اشعه UV در نور خورشید موجود است و تقریباً شامل ۱۰٪ از تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید می‌شود. این اشعه هم چنین در هنگام جوشکاری قوس الکتریکی منتشر می‌شود. همچنین برای تولید آن از لامپ‌های مخصوصی از جمله لامپ سیاه یا لامپ بخار جیوه و لامپ رشد گیاه استفاده می‌شود و با لامپ LED خانگی متفاوت است. در یک روز آفتابی ۹۵% اشعه تابشی UVA و ۵% از نوع UVB است که کل UVC و بیشتر UVB توسط لایه ازن استراتوسفری جذب می شود. اشعه گاما و ایکس کـه طول مـوج کمتری دارند قـدرت نفوذ بیشتر و اثر ضد میکروبی بیشتری از پرتو فرابنفش نشان می دهند، اما استفاده از آنها دشوار و خطرناک است. تفاوت اثر این امواج بر حیات میکروب ها به طول موج و مقدار انرژی اشعه بستگی دارد. آشنایی با لامپ های UV ( لامپ های یو وی ) مهم ترین بخش از تجهیزات گندزدایی UV، لامپ های آن است. این لامپ ها باید قادر به تولید نور UV در محدوده جرم کش و ضدعفونی (۳۰۰-۲۰۰ نانومتر) با بازدهی قابل قبول و طول عمر طولانی مدت باشند. با خرید لامپ یو وی ، لامپ UV انرژی الکتریکی را به انرژی نورانی فرابنفش تبدیل می کند. بازدهی لامپ معمولا به صورت نسبت کل انرژی خروجی UV در ناحیه جرم کش به ورودی انرژی خارجی الکتریکی می باشد. نگاهی بر انواع لامپ UV ( انواع لامپ یو وی ) در هنگام خرید لامپ یو وی با انواع مختلف آن مواجه می شوید که نور UV و مرئی منتشر می کند. مهمترین نوع لامپ مورد استفاده در تصفیه میکروبی و گندزدایی UV لامپ های تخلیه گاز هستند. این نوع لامپ معمولا دارای دو الکترود است که در هر دو انتهای تیوپ حاوی اتم‌های فلزی (مانند جیوه) یا یک گاز کمیاب (مانند زنون) قرار دارند. در این لامپ ها، نور از اتم های تراز بالای برانگیخته شده توسط الکترون های پرانرژی منتشره از الکترودها، منتشر می‌شود. در این لامپ ها جریان الکتریکی که از درون پلاسمای داغ یونیزه شده عبور می کند، باعث می شود که اتم های جیوه به تراز انرژی بالاتری بروند یا حالت برانگیخته پیدا کنند. زمانی که از حالت برانگیخته به حالت اولیه برمی گردند، نور UV با طول موج معکوس متناسب با اختلاف انرژی بین حالت برانگیخته و اولیه ساطع می شود. لامپ یو وی فلورسنت یا لامپ UV مهتابی نوعی لامپ تخلیه گاز الکتریکی است که با جریان الکتریسیته باعث تحریک بخار جیوه موجود در گاز آرگون می شود , که حاصل ایجاد پلاسمایی است که از خود پرتو فرابنفش ساطع می کند. سپس این پرتو توسط ماده فلورسنت به نور مریی تبدیل می‌گردد. آشنایی با لامپ هایUVA مدل لامپ یو وی ای یا لامپ BLB در پزشکی، صنایع داروسازی، واکنش های فتوشیمیایی، تشخیص و تجزیه و تحلیل در صنایع نساجی و مواد شیمیایی، (برای تست، بازرسی و تجزیه و تحلیل در شاخه های مختلف صنعت، به عنوان مثال استفاده جرم شناسی، جمع آوری تمبر و دارو)، تائید آثار تاریخی و سنگ‌های قیمتی، بانکداری و علم پزشکی قانونی، ( تولید جلوه های ویژه در صنعت سرگرمی، به عنوان مثال در کلوپ های شبانه و صحنه تئاتر و سینما)، نور علامت دهنده (sign lighting) و تست اسکناس مورد استفاده قرار می گیرند. آشنایی با لامپ های UVB مدل لامپ UV بی یا لامپ UVB برای درمان اختلالات مزمن پوستی مانند بیماری پوستی پسوریازیس، بیماری پوستیپارا پسوریازیس، بیماری پوستی لک و پیس، بیماری پوستی اگزما، بیماری پوستی لنفوم پوستی و سایر اختلالات پوستی مورد استفاده قرار می گیرند. آشنایی با لامپ های UVC این مدل لامپ یو وی سی یا لامپ UVC برای کشتن یا غیرفعال کردن باکتری، ویروس و دیگر موجودات زنده بسیار ریز ساده و غیر پیچیده مورد استفاده قرار می گیرند. کاربردهای لامپ UVکاربرد پرتو فرابنفش کاربردهای لامپ UVو یا کاربرد پرتو فرابنفش در زمینه های مختلف و متعددی است و باید پیش از خرید لامپ یو وی بهتر است برای خرید لامپ UV نسبت به آن آشنایی داشت باشید از جمله مهمترین کاربردها لامپ یو وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: • نورهای سیاه نور سیاه به لامپی اطلاق می‌گردد که قادر است با تابش امواج بلند فرابنفش که به صورت مرئی به سختی دیده می‌شوند، با نوعی تابش شبه فلورسنتی، به‌عنوان یک علامت ضد تقلب، بر روی اسنادی حساس به طول موجی خاص، چون کارتهای اعتباری، گذرنامه و گواهینامه رانندگی و غیره بکار گرفته شود. گذرنامه‌ها و اسکناس‌های اغلب کشورها، آغشته به مرکب‌های حساس به UV و بعضاً مجهز به نوارهای امنیتی اند. • لامپ‌های فلورسنت لامپ‌های فلورسنت قادرند که با یونیزه نمودن بخار جیوه، پرتو فرابنفش تولید کنند. لایه‌ای فسفری در داخل تیوپ همراه با جذب تابش فرا بنفش است که آن را تبدیل به نور مرئی می‌نماید. • ستاره‌ شناسی در علم نجوم اجرام بسیار حجیم، قاعدتاً قادر به صدور تابش عظیمی از امواج فرابنفش به اطرافند. همچنانکه ذکر گردید، لایه اوزون بخش قابل توجهی از این نوع امواج که می‌بایستی توسط تلسکوپ‌های مستقر روی زمین دریافت گردند، جذب خواهد کرد؛ بنابراین هر مشاهده‌ای در این زمینه باید خارج از جو کره زمین محقق شود. • کنترل حشرات تله‌های فرابنفش جهت از بین بردن حشرات پرنده ریز جثه که شبانه میل به نزدیکی تابش UV دارند. • فیزیوتراپی به دلیل خاصیت ضدعفونی‌کننده و همچنین تحریک زایش پوستی بعضی از انواع فرابنفش (UV)در فیزیوتراپی جهت درمان بیماران استفاده می‌شود. این نوع امواج در دو دسته کلی لامپ‌های سرد و لامپ‌های گرم تقسیم می‌گردند. عفونت‌های پوستی، جوان‌سازی پوست، زخم‌های بستر، پسوریازیس و بسیاری از بیماری‌های دیگر با این روش مورد درمان قرار می‌گیرند. در بعضی از موارد جهت تسریع در رسوب کلسیم در استخوان ها از این روش استفاده می‌گردد. • گندزدایی طول موج‌های کوتاه اشعه فرابنفش می‌تواند باکتری‌ها و سایر ارگانیسم‌های کوچک را از بین ببرد. به همین دلیل برای ضدعفونی کردن سطوح مانند اتاق های بیمارستان‌ها و حتی مواردی مانند لامپ یو وی برای پرندگان یا لامپ UV برای آکواریوم هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. از پرتو فرابنفش برای ضدعفونی آب، مواد خوراکی، تجهیزات پزشکی و لوازم صنعتی و غیره می‌توان استفاده نمود. معایب لامپ یو وی و نکات ایمنی در مقابل اشعه فرابنفش معایب لامپ یو وی ؛ خطرات اشعه فرابنفش هر فناوری مزایا و معایب خود را دارد. بهتر است که با آگاهی کامل نسبت به آن بتوانیم به خوبی از مزایای آن فناوری استفاده کنیم. در کنار همه کاربردها لامپ و وی و مزایایی لامپ یو وی یکی از معایب لامپ UV خرید لامپ یو وی، تولید گاز اوزون است که برای سلامتی انسان بسیار خطرناک است می تواند آسیب های جدی را بر روی چشم و پوست و تنفس افراد داشته باشد. در مورد انسان، حضور طولانی در مقابل تابش فرابنفش، می‌تواند احتمال ابتلاء به آسیب‌های حاد و مزمن پوستی، بینایی و حتی تخریب کل سیستم ایمنی بدن را به دنبال داشته باشد. • فوتون‌های پرتو فرابنفش به خصوص در باند UVB به هر نوع مولکول DNA متعلق به ارگان‌های زنده، به اشکال گوناگون حمله ‌ور می‌شوند. • در شایع ‌ترین حالت، حمله علیه نزدیک‌ترین ترکیب “باز تیمین یا Thymine Bases” در حلقه DNA اتفاق می‌افتد. در این حالت “بازهای تیمین یا Thymine Bases” همپایه، به عوض نگهداری تعادل پله‌ای DNA یا به عبارتیLADDER BASE BOND”، به همپایه خویش پیوسته و باعث بوجود آمدن نوعی DNA معیوب می‌گردند. • همه پرتوهای UVA ,UVB و یا UVC قادرند که از عمر سلول‌های اساسی بدن از جمله بافت‌های فیبروزی پروتئینی موجود در بدن از جمله پوست، استخوان، غضروف و هرگونه بافت پیوندی بکاهند. در این صورت زنجیره DNA با از دست دادن کد رمزی اصلی خود، به نوعی کد با رمز دیگری تبدیل و معنای اولیه ساختار هسته سلولی خود را از دست داده که عملاً حاصل، سلولی با عملکرد غیر مشخص و یا تخریب شده سرطانی است. نکات ایمنی در مقابل اشعه فرابنفش و لامپ UV از آنجا که قدرت نفوذ اشعه یو وی خیلی کم است، این نور فقط برای چشم و قسمت‌هایی از پوست که در معرض نور قرار گرفته ‌اند خطرناک است و تأثیر خاصی بر اندام‌های داخلی و بخش‌های دیگر بدن ندارد. آسیب‌های ناشی از نوردهی یووی بر روی پوست به دو دسته اند: آسیب‌های ناشی از نوردهی کوتاه یا حاد مثلا چند ساعته و آسیب‌های نوردهی طولانی و مداوم یا مزمن. برای محافظت در مقابل اشعه فرابنفش لامپ یو وی موارد زیر را رعایت کنید: o منبع اشعه باید به طور کامل پوشیده شده و دیده شدن منبع نور یووی باید غیرممکن باشد. o اشعه بازتاب شده باید توسط درپوش‌های محافظ و پرده‌ها گرفته شوند. o هنگامی که محافظ‌ها بالا هستند باید لامپ‌های یووی خاموش شده باشند. o تنها افرادی باید اجازه راه‌اندازی یا تعمیر و نگهداری خشک‌کن‌های یووی را داشته باشند که برای این کار آموزش کافی دیده‌اند.